Edukacja antydyskryminacyjna- co to takiego?

Dyskryminacją nazywamy działanie- nieusprawiedliwione nierówne, gorsze traktowanie osoby ze względu na jej tożsamość (to kim jest i/lub jak jest postrzegana przez innych), przynależność do danej grupy społecznej, rasę, narodowość, pochodzenie etniczne, kolor skóry, wiek, płeć, wyznanie lub światopogląd, stopień sprawności fizycznej,stan zdrowia fizycznego lub psychicznego, orientację seksualną czy status ekonomiczny. 

Przedszkole, szkoła i inne instytucje oświatowe są dla większości dzieci i młodzieży podstawowym miejscem zdobywania wiedzy o świecie, trenowania wielu życiowych umiejętności, budowania swojej tożsamości, rozwijania relacji rówieśniczych i kształtowania się kompetencji społecznych.

Edukacja antydyskryminacyjna to świadome działanie podnoszące wiedzę, umiejętności i wpływające na postawy, które ma na celu przeciwdziałanie dyskryminacji i przemocy motywowanej uprzedzeniami oraz wspieranie równości i różnorodności. W edukacji antydyskryminacyjnej zasadą jest dążenie do tego, aby każdy człowiek miał zapewnione warunki życia i rozwoju, równe szanse
wpływania na swoje życie i otoczenie, równą możliwość korzystania z publicznych dóbr w poszanowaniu swojej godności, wolności, odrębności, bez względu na jakąkolwiek cechę. Edukacja antydyskryminacyjna dąży również do tego, aby różnorodność była szanowana rzeczywiście doceniana. 

Dlaczego edukacja antydyskryminacyjna w szkołach jest taka ważna? 

W Polsce średnio ponad połowa dzieci i młodych ludzi każdego lub prawie każdego dnia styka się w szkole z przemocą werbalną, psychiczną i relacyjną (w tym cyberprzemocą), czyli obraźliwymi słowami, rozpowszechnianiem kłamstw, izolowaniem, presją i przymuszaniem. Od 10% do 30% dzieci doświadcza bicia, popychania, przewracania, niszczenia rzeczy czy kradzieży, a około 10% jest ofiarą długotrwałego znęcania się w różnych formach (bullying). Gorsze, krzywdzące zachowania, zarówno ze strony rówieśników, jak i dorosłych, bardzo często dotyczą osób, które wyróżniają się w grupie wyglądem, stanem zdrowia, pochodzeniem, kolorem skóry, stopniem sprawności, orientacją seksualną, statusem materialnym, przynależnością do grup etnicznych, religijnych czy osób bezwyznaniowych

Stereotyp to uproszczony, nadmiernie uogólniony, sztywny i odporny na zmiany schemat postrzegania i myślenia o grupach i o ludziach należących do jakiejś grupy/kategorii społecznej.  Stereotypy stanowią materiał do tworzenia negatywnych nastawień – uprzedzeń, a co za tym idzie, stają się źródłem bodźców i usprawiedliwień dla zachowań dyskryminacyjnych oraz wszystkich form przemocy wobec przedstawicieli danej kategorii lub grupy ludzi. Uprzedzenia z kolei są źródłem zachowań dyskryminacyjnych, takich jak unikanie kontaktu, wyrażanie niechęci, wrogość, stosowanie przemocy i przejawianie gotowości do reagowania w tendencyjny, negatywny sposób wobec ludzi należących do danej kategorii społecznej. 

Dyskryminujące zachowanie, w tym przemoc, może być jednorazowym, krótkotrwałym, przynoszącym szkodę zachowaniem i doświadczeniem. Może też polegać na świadomym, systematycznym, długotrwałym prześladowaniu, dręczeniu, gnębieniu, znęcaniu się, upokarzaniu lub wykluczaniu z grupy wybranej osoby lub osób przez jednego lub grupę uczniów/uczennic. Niezależnie jednak

od dotkliwości i długości trwania, osoby traktujące innych gorzej lub stosujące przemoc wykorzystują swoją przewagę, a ich celem jest bardzo często nie tyle zadawanie bólu samo w sobie, ale posiadanie władzy.

Ciągłe napięcie i lęk, brak poczucia bezpieczeństwa i możliwości otrzymania wsparcia jest przyczyną wielu trudności i negatywnych konsekwencji dla codziennego funkcjonowania dziecka i młodego człowieka w szkole oraz poza nią. Eskalacja zachowań dyskryminujących czy przemocy motywowanej uprzedzeniami może doprowadzić do sytuacji zagrażającej zdrowiu i życiu dziecka.
Stres osoby doświadczającej dyskryminacji może być tak duży, że kończy się pogorszeniem stanu zdrowia, nerwicą, lękami, depresją, samookaleczeniem, a czasem nawet samobójstwem.

Kształtowanie wartości, postaw, wrażliwości, empatii to wielka i trudna rola szkoły. Prowadzona w szkole edukacja antydyskryminacyjna pozytywnie wpływa na rozwój właściwego postrzegania rzeczywistości, oceniania sytuacji, buduje kompetencje reagowania na sytuacje dyskryminacyjne lub właczające, rozwija wiedzę na temat mechanizmów dyskryminacji i wykluczenia.  

Edukacja antydyskryminacyjna może być realizowana na wszystkich etapach edukacji, w różnych formach i na wiele sposobów. Szczególną rolę do odegrania w tej kwestii, jako instytucja formalnie powołana do wspierania wielostronnego rozwoju dzieci i młodych ludzi, ma szkoła.

Źródło: Raport Akademii Równości i Różnorodności