21 lutego Dniem Języka Ojczystego

Dzień Języka Ojczystego ,choć taka perspektywa jest kusząca, został ustanowiony nie po to, by uczcić NASZ język ojczysty, czyli naszą umiłowaną polszczyznę, tylko po to, byśmy wszyscy – na całym świecie – uświadomili sobie, jak wielka jest różnorodność i wartość języków ojczystych: regionalnych, narodowych, oficjalnych i nieoficjalnych, tych mających ogromny zasięg i tych użytkowanych tylko przez nielicznych. 

Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego został ustanowiony 17 listopada 1999 r. przez UNESCO jako upamiętnienie tragicznego wydarzenia, do którego doszło w 1952 r. w Dhace (albo – jeśli wolicie dawniejszą wersję – w Dakce), która została później stolicą niepodległego Bangladeszu. Tego dnia zginęło pięciu studentów, domagających się nadania językowi bengalskiemu statusu języka urzędowego. Warto przypomnieć, jak do tego doszło. W 1947 r. Indie przestały być kolonią brytyjską, niepodległość uzyskał też Pakistan, a tereny Bengalu (na których znajdowała się Dhaka) zostały podzielone pomiędzy te dwa państwa. W 1948 r. rząd pakistański ustanowił język urdu jako jedyny język urzędowy, co spowodowało protesty społeczności zamieszkującej wschodnią część Bengalu i w większości mówiącej po bengalsku (język ten liczy prawie 200 mln użytkowników!). Wobec rosnących napięć etnicznych i powszechnego niezadowolenia z nowego prawa rząd zakazał publicznych zgromadzeń i wieców. Studenci uniwersytetu w Dhace i inni polityczni aktywiści odrzucili nowe prawo i zorganizowali protest 21 lutego 1952 r. Szacuje się, że tego dnia na ulice Dhaki wyszło prawie 30 tys. osób. W wyniku starć z policją zginęło pięciu studentów, wiele osób zostało rannych. Śmierć młodych ludzi wyzwoliła tak powszechny i silny opór obywatelski, że po latach konfliktu rząd ustąpił i w 1956 r. nadał językowi bengalskiemu status języka urzędowego.

UNESCO zwraca uwagę, że "różnorodność językowa jest coraz bardziej zagrożona, ponieważ coraz więcej języków zanika". "W skali globalnej 40 procent populacji nie ma dostępu do edukacji w języku, którym mówi lub który rozumie. Niemniej jednak w dziedzinie edukacji wielojęzycznej dokonuje się postęp, wraz z rosnącym zrozumieniem jej znaczenia, zwłaszcza we wczesnej edukacji, oraz większym zaangażowaniem w jej rozwój w życiu publicznym" - napisano. Na stronie Polskiego Komitetu ds. UNESCO oceniono, że "problemy te zdają się być szczególnie palące w odniesieniu do języków rdzennych, których liczba znacząco zmniejsza się z roku na rok i które w wielu przypadkach istnieją wyłącznie w formie ustnej, dlatego znikają bezpowrotnie wraz z ostatnim przedstawicielem niewielkiej społeczności lokalnej, która się danym językiem posługiwała". UNESCO definiuje edukację wielojęzyczną jako "wykorzystywanie dwóch lub większej liczby języków jako narzędzi uczenia się i zdobywania wiedzy". Termin "edukacja wielojęzyczna" powstał w 1999 r. dla określenia zjawiska posługiwania się co najmniej trzema językami w procesie edukacji: rodzimym dialektem (językiem społeczności lokalnej), językiem ojczystym oraz językami komunikacji międzynarodowej. Dwa pierwsze mają decydujące znaczenie w edukacji, natomiast języki obce niezbędne są dla zrozumienia problemów globalnych, pełnią więc ważną rolę w dorastaniu człowieka do globalnego obywatelstwa.

Pamiętajmy, że dbając o język, chronimy kulturę i tożsamość kulturową.

Czy wiesz...

ILE obecnie jest języków na świecie? Który z alfabetów jest najkrótszy i ile chińskich znaków musisz znać, by przeczytać chińską gazetę? Sprawdź te i inne fakty o językach obcych! LINK

Język naszych przodków

Słowa kryją w sobie wiele znaczeń, także takich, z których nie zdajemy sobie na co dzień sprawy. Już samo słowo ojczysty, określające nasz rodzimy język, nawiązuje do naszej tradycji. Na świecie częściej w tym kontekście pojawia się słowo macierzysty, tzn. pochodzący od matki. Nasz „ojczysty” pokazuje, jak duże znaczenie dla Polaków miała ojczyzna, ojcowizna. Ojciec to również jedno z najstarszych słów w języku polskim.

Dbaj o język na co dzień

Możesz to robić bez wysiłku. Wystarczy mówić „ładnie”.

• Zacznij od lektury. To najprzyjemniejszy sposób utrwalania wiedzy.
• Jeśli masz wątpliwości co do poprawnego zapisu, sięgaj do słownika.
• Zwracaj uwagę na interpunkcję, zapomniany przecinek może zmienić znaczenie Twoich słów. Szukaj polskich odpowiedników dla zapożyczeń z innych języków.
• W komunikacji elektronicznej posługuj się poprawną polszczyzną i znakami diakrytycznymi.

Przynajmniej, czy bynajmniej

Czy drażni Cię niewłaściwe używanie wyrazów? Powstrzymujesz się przed poprawianiem znajomych i zawsze zwracasz uwagę, że światło się wyłącza, tekst jest napisany, a na ręce można coś wziąć? Na co dzień dokonujesz ważnych wyborów. To, jakich słów używasz ma znaczenie. Wśród błędów językowych możemy wyróżnić ortograficzne, gramatyczne, leksykalne, stylistyczne i interpunkcyjne. To one najczęściej stanowią inspirację do tzw. humoru z zeszytów szkolnych.

Nowe życie starych słów

Z biegiem czasu język się zmienia, niektóre słowa znikają, nie tyle ze słownika, co z mowy codziennej. Inne powracają obdarzone nowym znaczeniem. Młodzieżowe Słowo Roku to plebiscyt organizowany przez Wydawnictwo Naukowe PWN we współpracy z Uniwersytetem Warszawskim. Po raz pierwszy odbył się w 2016 r. w ramach inicjatywy związanej z projektem „Ojczysty - dodaj do ulubionych”. Młodzieżowe Słowo Roku nie musi być nowe, slangowe czy nawet cieszyć się największą popularnością. Dlatego też wśród propozycji pojawiają się takie, które od dawna znajdują się w słowniku języka polskiego, np. masny, dzban, sztos czy prestiż. Poniżej przedstawiamy wyniki rozstrzygniętych konkursów z ubiegłych lat:

• 2016 – sztos,
• 2017 – xD,
• 2018 – dzban,
• 2019 – alternatywka,
• 2021 – śpiulkolot,
• 2022 – essa.

Łamańce językowe

Czy potrafisz szybko i bezbłednie wypowiedzieć : "Czy rak trzyma w szczypcach strzęp szczawiu czy trzy części trzciny?" :) Zapraszamy na polskie łamańce językowe – zabawę słowną na każdą okazję. Świetna podczas podróży, gdy dzieciom i dorosłym się nudzi, znakomita na imprezy. Wystarczy jak najwyraźniej i jak najszybciej je wypowiedzieć. LINK

To było zbyt proste? To może masz ochotę zmierzyć się z łąmańcami w innych językach?  LINK

Gramatyka języka polskiego potrafi spędzać sen z powiek tym, którym zależy na nienagannej polszczyźnie. Czy warto w ogóle wkładać w to jakikolwiek wysiłek? Przejmować się odmianą wyrazów, ich dokładnym zapisem, znaczeniem? Nie potrzebujemy ani chwili, by odpowiedzieć na to pytanie: tak, zdecydowanie warto. Ok, ale po co? Po to, by komunikować się precyzyjnie – dlaczego mielibyśmy nie wyrażać dokładnie tego, co chcemy? Dlaczego mielibyśmy pozostawiać nasz przekaz niejasny i narażać się na niezrozumienie / błędne zrozumienie przez innych? No dobra. Ale jak zbliżyć się do poprawności językowej, jak ugryźć ten temat? Mamy na to kilka pomysłów!

Internet obecnie mocno zakorzenił się w naszym codziennym życiu. Czy zastanawialiście się kiedyś, które błędy językowe w polskim internecie są najczęstsze? Sprawdźcie, co znalazło się na czarnej liście! LINK

Polszczyzna nie jest łatwa, błędy zdarzają się każdemu z nas. Aby, jak pisał Juliusz Słowacki, „język giętki, powiedział wszystko, co pomyśli głowa (…)”, warto dbać o poprawność językową na co dzień. To łatwiejsze, niż myślisz!

Źródła:

https://nck.pl/projekty-kulturalne/projekty/ojczysty-dodaj-do-ulubionych/ciekawostki-jezykowe/miedzynarodowy-dzien-jezyka-ojczystego,cltt,M

https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/miedzynarodowy-dzien-jezyka-ojczystego

https://portal.librus.pl/rodzina/artykuly/miedzynarodowy-dzien-jezyka-ojczystego

https://dzieje.pl/dziedzictwo-kulturowe/21-lutego-obchodzony-jest-miedzynarodowy-dzien-jezyka-ojczystego-w-tym-roku

https://goodwrite.pl/blog/zadbaj-o-poprawnosc-jezykowa-na-co-dzien/

https://polszczyzna.pl/10-najczestszych-bledow-jezykowych-w-internecie/